Relevante wetsartikelen

• Artikel 1 Grondwet: Verbiedt discriminatie op alle gronden, inclusief bij sollicitaties.

• Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB): Verbiedt direct en indirect onderscheid op gronden als geslacht, leeftijd, ras, religie, handicap, seksuele geaardheid, enzovoort bij werving en selectie.

• Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen (WGBMV): Verbiedt onderscheid naar geslacht bij werving, selectie en arbeidsvoorwaarden.

• Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL): Verbiedt leeftijdsdiscriminatie bij sollicitaties.

• Wet toezicht gelijke kansen bij werving en selectie (2023/2024): Verplicht werkgevers en intermediairs tot een objectief, controleerbaar wervings- en selectiebeleid dat discriminatie voorkomt; overtreding leidt tot boetes en openbaarmaking.

• EU Richtlijn 2000/78/EG: Verplicht gelijke behandeling bij arbeid, inclusief sollicitatieprocedures.

• EU AI Act (2025): Verplicht transparantie en anti-discriminatiemaatregelen bij AI-gestuurde selectieprocessen.

Kenmerken en signalen

• Direct onderscheid: Expliciete afwijzing op basis van leeftijd, geslacht, afkomst of religie.

• Indirect onderscheid: Neutrale eisen die groepen benadelen zonder objectieve rechtvaardiging (bijv. taaltest zonder functierelevantie).

• Algoritmische bias: Automatische afwijzing via AI-systemen op basis van naam, postcode of andere kenmerken.

• Verboden vragen: Vragen over zwangerschap, gezondheid, kinderwens, geloof of privéleven.

Signalen:

• Structureel lagere uitnodigingskans voor kandidaten met niet-westerse namen of 50-plussers.

• Vage of veranderende functie-eisen tijdens de procedure.

• Geen transparantie over afwijzingsmotieven.

Procedures en juridische stappen

Bestuursrechtelijk:

• Interne klacht bij werkgever, gebruik van klachtenprocedure of ondernemingsraad.

• Klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens voor een oordeel over discriminatie; oordeel is niet bindend maar gezaghebbend.

• Melding bij antidiscriminatiebureau of Discriminatie.nl voor advies, bemiddeling en dossieropbouw.

Civielrechtelijk:

• Schadevergoeding eisen via art. 6:162 BW (onrechtmatige daad) bij bewezen discriminatie.

• Kort geding mogelijk bij spoedeisende belangen (bijv. vacature die snel vervuld wordt).

• Omgekeerde bewijslast: werkgever moet aantonen dat er geen discriminatie was als het slachtoffer feiten aanvoert die discriminatie aannemelijk maken.

Strafrechtelijk:

• Aangifte doen bij politie bij ernstige discriminatie, groepsbelediging of haatzaaien (art. 137c–137g Sr).

• Strafvervolging door OM bij bewijsbare discriminatie.

Impact

Rol van de advocaat

• Voorafgaand aan procedures:

  • Onafhankelijk feitenonderzoek, verzamelen van bewijs (vacatureteksten, afwijzingen, e-mails, AI-rapportages).

  • Advies over strategie, mediation, schikkingen, toepassing van omgekeerde bewijslast.

  • Onafhankelijk onderzoek met hoor en wederhoor, rapportage aan alle betrokkenen.

• Tijdens procedures:

  • Vertegenwoordiging bij klachtencommissies, civiele of bestuursrechtelijke procedures, schadeberekening en onderhandeling over schikkingen.

  • Begeleiding bij kort geding of aangifte.

Preventiemaatregelen

• Objectieve, transparante selectiecriteria en schriftelijk vastgelegd beleid.

• Training voor HR en leidinggevenden over (on)bewuste vooroordelen.

• Anoniem solliciteren toepassen en AI-systemen regelmatig auditen op bias.

• Monitoring en audits van beleid en praktijk.

Anoniem melden via Meld.nl sollicitatie discriminatie

• Beveiligd formulier, gegevens worden binnen 30 dagen vernietigd.

• Juridische en organisatorische waarborgen voor onafhankelijkheid.

• Ondersteuning van eerste advies tot gerechtelijke procedure.

Dit overzicht biedt een roadmap voor het navigeren van discriminatie zaken. Dit proces vereist zorgvuldige documentatie en snelle actie. Meld.nl fungeert als een tussenschakel om bestuursrechtelijke, civielrechtelijke en strafrechtelijke stappen mogelijk te maken. Voor het behartigen van de gerechtvaardigde belangen, is bijstand van een advocaat essentieel.